Wolne rodniki

Napotkawszy zdrowe cząsteczki, błyskawicznie wchodzą z nimi w reakcje i zabierają potrzebny im elektron. Powoduje to uszkodzenia białek, tłuszczów i kwasów nukleinowych zdrowych komórek, a także spustoszenie w naszych zasobach tlenowych. W efekcie wolne rodniki rujnują nam zdrowie i przyczyniają się do przedwczesnego starzenia się organizmu. Naukowcy twierdzą, że mogą wywoływać nowotwory, artretyzm, miażdżycę naczyń, a w konsekwencji udar lub zawał serca.

Tworzą się one w naszym organizmie w sposób biologicznie naturalny, podczas procesów przemiany materii oraz rozpadu zużytych komórek. Jednak ich gwałtownemu namnażaniu się sprzyjają też stany zapalne, zwłaszcza przebiegające z gorączką, zażywanie wielu leków, a także stres, zanieczyszczenia powietrza, palenie papierosów, alkohol i środki chemiczne.

Jak z nimi walczyć? Sposobem na wolne rodniki jest m.in. szybkie dostarczenie im elektronu do pary. Antidotum przewidzianym przez naturę są tzw. antyoksydanty, czyli po polsku przeciwutleniacze. Należą do nich m.in. witaminy A, C, E, beta-karoten i niektóre składniki mineralne. Ich elektrony są łatwym łupem, toteż antyoksydanty chronią organizm przed uszkodzeniami czynionymi przez wolne rodniki w zdrowych komórkach.

Przeciwutleniaczy można dostarczać organizmowi w tabletkach, ale znacznie lepiej jest tak skomponować jadłospis, by zawierał również odpowiednią pożywkę dla wolnych rodników. Gdy wchłoną brakujące im elektrony, staną się nieszkodliwe. Na przykład posiłek z mięsa upieczonego na grillu, bogatego w wolne rodniki, dobrze jest uzupełnić neutralizującymi je warzywami i owocami. Dobrze jest również chronić organizm przed stresem, stanami zapalnymi, które sprzyjają powstawaniu tych toksycznych cząsteczek.

Awitaminoza

Do prawidłowego funkcjonowania człowiekowi potrzebne są nie tylko składniki będące źródłem energii lub budulcem dla organizmu, ale również substancje umożliwiające prawidłowy przebieg procesów metabolicznych. Należą do nich witaminy – opisywane już w kilkunastu poprzednich numerach.

Zapotrzebowanie na nie zależy od wieku, płci, stanu fizjologicznego (np. ciąży lub laktacji) oraz zakresu aktywności fizycznej. Brak odpowiedniej ilości witamin powoduje powstawanie swoistych zespołów chorobowych zwanych awitaminozami. Niedobór witamin nie dający objawów awitaminozy również jest bardzo niekorzystny dla zdrowia człowieka. Dlatego pod koniec lata i jesienią, gdy wybór świeżych owoców i warzyw jest największy, warto włączyć do jadłospisu większe niż zwykle ich ilości, by wzmocnić organizm i przygotować go do zimy i trudnego przedwiośnia.

Niedobory witamin powstają z różnych przyczyn. Po pierwsze, mogą być spowodowane wadami genetycznymi, które z kolei wywołują zaburzenia biochemiczne. Ten rodzaj niedoborów nazywany jest pierwotnym i bywa dziedziczny.

W przypadku tego typu niedoborów dostarczenie odpowiedniej ilości określonej witaminy tylko z pożywienia jest niemożliwe. Dlatego konieczne jest podawanie witamin w postaci preparatów o dawkach wielokrotnie większych niż wynosi zapotrzebowanie organizmu.

Niedobór wtórny natomiast jest spowodowany zbyt małą podażą witamin w diecie lub zaburzeniami trawienia i wchłaniania. W tym przypadku decydujące znaczenie ma odpowiednio skomponowana dieta. Ponieważ awitaminozy stanowią bardzo szerokie zagadnienie, w artykule omówione zostaną te witaminy, których niedobory najczęściej występują w Polsce.

Na koncentrację i na pamięć

Nie tylko jednak takim działaniom zawdzięczamy biegłość umysłu. Procesy myślenia przebiegają szybciej, jeśli jesteśmy wypoczęci, zrelaksowani, szczęśliwi, dotlenieni, nie spożywamy używek typu: kawa, herbata, tytoń, alkohol i odpowiednio się odżywiamy. To, jak i co jemy, ma ogromny wpływ na aktywność mózgu. Natomiast niedobór witamin i substancji odżywczych jest przyczyną spadku zdolności intelektualnych, obniżenia koncentracji i trudności z zapamiętywaniem.

Uczucia, nastroje i procesy myślowe zawsze zależą od substancji biologicznych: białka, witamin i składników mineralnych. Gdy ich brakuje, komórki nerwowe i mózgowe tracą swoją aktywność. Objawia się to zniechęceniem, stanami lękowymi i rozstrojem nerwowym. Codzienna dieta oparta na produktach pełnoziarnistych, zielonych warzywach liściastych i białku przyczynia się do naszego szczęścia.

Systematyczne zaopatrywanie komórek mózgowych w składniki odżywcze wyzwala w organizmie spore dawki hormonów szczęścia. A gdy jesteśmy szczęśliwi, to stajemy się pogodni, mamy twórcze nastroje i jesteśmy optymistami. Specjalnie skomponowana dieta jest w stanie wyzwolić dobre nastroje i dać radość z codziennego życia.

Komórki nerwowe otoczone są na zewnątrz osłonką mielinową. W jej skład wchodzi cholesterol, sfingomieliny i białko. Silny stres powoduje osłabienie odporności organizmu i atak wolnych rodników na wszystkie komórki, również na osłonę mielinową. Kwasy tłuszczowe i cholesterol ulegają utlenieniu. Następuje osłabienie powierzchni nerwów i inaktywacja receptorów, odpowiedzialnych za przyłączanie substancji odżywczych, hormonów i neuropeptydów. Brak w organizmie witamin A, C i E, chroniących osłonę mielinową przed działaniem wolnych rodników, powoduje, że człowiek staje się nerwowy i nie może się skoncentrować. Zatem to one powinny znaleźć się w codziennej diecie. A znaleźć je można w takich pokarmach, jak: nasiona słonecznika, orzechy, pomarańcze, kiwi, czarne i czerwone porzeczki, cytryny, jabłka, papryka, pomidory, dynia, awokado, szparagi, cebula, zielone warzywa, oleje roślinne, sojowy, słonecznikowy, oliwa z oliwek, dzika róża, masło roślinne, jajka.

Niezbędnym paliwem dla prawidłowego funkcjonowania mózgu jest glukoza i tlen. Powinniśmy zadbać o dostarczanie organizmowi tego cukru, o wietrzenie pomieszczeń, o spanie przy otwartym oknie. Komórki nerwowe i mózgowe pobierają glukozę krążącą we krwi. Powinna ona pochodzić z węglowodanów złożonych, gdyż są one trawione dłużej, co umożliwia stopniowe, ale stałe zaopatrzenie mózgu w glukozę. Najlepsze węglowodany dla mózgu to mąka z pełnego przemiału, kasze i płatki zbożowe, brązowy ryż, nasiona roślin strączkowych.

Dieta powodująca lepszą pamięć i koncentrację powinna zawierać: witaminy z grupy B, witaminy A, C, E (o których już wspomnieliśmy), kwas foliowy i mikroelementy: magnez, wapń, cynk, potas, żelazo, fosfor.